Ulular köplenç çagalara durmuş hakda özleri öwretmeli diýip düşünýärler. Şeýle-de bolsa, çagalarda uly ýaşlylaryň ýyllar geçdigiçe ýitirýän özboluşly häsiýetleri we garaýyşlary bardyr.
Çagalarymyz bize nämeleri öwredip biler?
Şu günüň bilen ýaşamak ukyby. Çäge gutusyny oýnaýan ýa-da kebelegi üns bilen synlaýan çagany görenimizde, onuň bu işe bütin durky bilen berilýändigine göz ýetirýäris. Onuň üçin gumuň her dänesi, kebelegiň her ganat kakyşy bütin dünýä mysalydyr. Bu pursatlarda çagalar düýnki nägilelikler ýa-da ertirki meseleler hakda birjigem pikir etmeýärler — olar diňe şu ýerde we häzirki wagtda bolup geçýän doly sazlaşygy duýup ýaşaýarlar.
Çagalaryň bu pursatda ýaşamak ukyby diňe bir şatlyk getirmän, eýsem daş-töwerekdäki dünýäni has doly duýmaga, has gowy ünsüňi jemlenmäge hem-de täze tejribeleri has netijeli öwrenmäge mümkinçilik berýär.
Bilesigelijilik we bilmäge teşnelik — çaganyň dünýägaraýşynyň aýrylmaz aýratynlyklary bolup, ol onuň aň taýdan ösmegine we töweregindäki dünýä düşünmegine itergi berýär. Çagalar adaty bolmadyk zatlary görmek we ýönekeý ýaly görünýän zatlarda gyzykly zat tapmak üçin ajaýyp ukyba eýedir.
Olaryň gutarmaýan “näme üçin?” we “nädip?” diýen sowallary — diňe bir ünsi çekmegiň usuly däl-de, daş-töweregindäki dünýäniň gurluşyna düşünmek üçin çyn ýürekden islegdir. Her täze zat, hadysa ýa-da düşünje çagalarda köp soraglary döredýär. Olar akylsyz ýa-da sowatsyz görünmekden gorkmaýarlar, gyzyklanmalary çyn we hakyky bolýar;
Ulular bu çaga bilesigelijiligini diňe bir höweslendirmeli däl-de, eýsem ony öz içinde saklamaga çalyşmalydyrlar. Galyberse-de, täzä bolan bu söndürip bolmajak gyzyklanma ösüşe hereketlendiriji we hemişelik şahsy ösüşiň çeşmesidir.
Çyn ýüreklilik we açyklyk. Çagalar sosial ýagdaýdan ýa-da maslahatlaşmadan gorkmazdan, pikirlerini we duýgularyny beýan etmekde ajaýyp ukyba eýedir.
Çaga bagtly bolanda, bütin dünýä ýaň salýan ýalydyr — onuň gülküsi edilýän ýokuşýan ýaly, ýylgyryşy bütin töweregini ýagtylandyrýar. Çaga gaharly bolsa, gözýaşlaryny gizlemäge ýa-da duýgularyny basmaga synanyşmaýar. Çagalar, gönüden-göni bolup biläýjek netijelerine üns bermän, näme pikir edýändiklerini aýdýarlar.
Ulular üçin hemişe açyklygy şeýle derejede ýüze çykarmak ýerlikli bolmasa-da, bu meselede çagalaryň yhlaslylygyndan öwrenmeli köp zat bar. Duýgularyňyzy we pikirleriňizi dogruçyl beýan etmek ukyby şahsy gatnaşyklary ep-esli gowulaşdyryp, stressi azaldyp we hakyky durmuşy has-da gowulandyryp biler.
Döredijilik we hyýal etme. Çagalar täze we geň galdyryjy bir zady döretmek bilen, adaty zatlaryň çarçuwasyndan daşynda pikirlenmek ýaly özboluşly ukyba eýedir.
Çagalar zatlary ulanmak ýa-da meseleleri çözmek üçin “dogry” usullar bilen çäklenmeýärler. Erkin synag edýärler, gabat gelmeýän zatlary birleşdirýärler we garaşylmadyk çözgütleri tapýarlar. Olaryň çeken suratlary hakykata laýyk gelmän biler, ýöne durmuşdan we duýgudan doludyr. Olaryň hekaýalary logikanyň kanunlaryna garşy çykyp biler, ýöne hyýalyndaky bu zatlar örän özüne çekijidir.
Işewürlikde-de, gündelik durmuşda-da adaty zatlaryň daşynda pikir etmek ulular üçin meseleleriň asyl çözgütlerini tapmagyň açary bolup biler.
Çagalaryň kynçylyklardan soň tiz gaýtadan dikelmek ukyby — bu köp ýyllaryň dowamynda ýitirilýän ajaýyp häsiýetdir.
Çagalar şowsuzlyklary hakda pikir etmeýärler ýa-da şowsuzlyk gorkusynyň öňüni almaýarlar. Welosipedden ýykyldymy? Bir minutdan soň, olar eýýäm ýene-de welosiped sürmäge synanyşýarlar.
Bu çagalyk çydamlylygy diňe bir fiziki däl, eýsem duýgy kynçylyklaryna-da degişlidir. Dosty bilen dawalaşyp sögüşen, öýkeleşen bolsa-da, çagalar çalt ýaraşyp, gahar-gazapsyz oýny dowam edýärler.
Şowsuzlyklardan soň tiz gutulmak we ýoluňy dowam etmek — bu ukyp ulular üçin gymmatly sapak. Bu ýalňyşlyklaryň we şowsuzlyklaryň ýoluň soňy däldigini, diňe öwreniş we ösüş prosesiniň bir bölegidigini öwredýär. Ulular töwekgelçilik etmekden, täze zatlary synap görmekden we päsgelçiliklere garamazdan, maksatlaryna tarap hereket etmekden gorkmagyň ýerine çaga ýaly çydamlylygy ösdürmäge çalyşmalydyrlar.
Dostlaşmak we gatnaşyk gurmak ukyby — bu çagalaryň öz ýönekeýligi we açyklygy bilen köplenç ululardan öňe saýlanýan ýeridir.
Çaga üçin täze dost tapmak birnäçe minutlyk mesele. Olarda köplenç ulularyň aragatnaşygyna päsgel berýän düşünjeler, sosial päsgelçilikler ýa-da ret etmek gorkusy bolmaýar.
Çagalaryň dostlugy päk we yhlaslydyr. Potensial dostlaryna ýagdaýy, daşky görnüşi ýa-da maddy ýagdaýy boýunça baha bermeýärler. Esasy şert, oýun we gyzykly paýlaşmaga taýynlykdyr. Mundan başga-da, çagalar kemsidilmeleri çalt bagyşlaýarlar we ýatdan çykarýarlar.
Fiziki işjeňlik. Çagalarda kiçi ýaşlaryndan hereket etmek üçin dogabitdi zerurlyk bar. Çagany synlamak bilen, onuň yzygiderli ylgaýandygyna, bökmegine, dyrmaşmagyna, töweregindäki giňişlige göz aýlamagyna üns bermek aňsadam däl.
Işlemek we oýnamak üçin bu tebigy isleg diňe bir fiziki taýdan ösdürmän, eýsem çagalaryň emosional ýagdaýyna hem peýdaly täsir edýär, stresden dynmaga we duýgulary beýan etmäge kömek edýär. Ulular islendik ýaşda ýaşaýşyň hilini we saglygyny ep-esli ýokarlandyryp biljek herekete bolan zerurlygy saklamagyň möhümdigini ýatdan çykarmaly däldirler.
Çagalyk — bu diňe bir başdan geçirmeli döwür däl-de, eýsem gaýta-gaýta gaýdyp gelinýän paýhas hazynasy. Içimizdäki çagalyk döwrüni saklamak bilen, geň galmak, ösmek we dünýäni gowulaşdyrmak ukybymyzy saklap galýarys.
Şeýle-de okaň:
